Şu an okuduğunuz yazı:
Bağımlılık tedavisi, tedavi aşamaları ve Avrupa’dan örnekler

Bağımlılık tedavisi, tedavi aşamaları ve Avrupa’dan örnekler

Madde bağımlısı olmak kolay ama kurtulması zordur. Bağımlılık 1960’lara kadar ahlaki bir sorun olarak görüldüğü için gelişmiş ülkelerde bile tıbbi yöntemlerle tedavisine öncelik verilmiyordu. Kullananlar ya suç işliyor denip hapishanelere gönderiliyor ve cezalandırılıyor ya da ruhsal bir sorun olarak görülüp Ruh ve Sinir hastalıkları bölümlerine sevk ediliyordu. Ancak günümüzde yaygın bir sorun olması sebebiyle bağımlılık tedavisi süreç ve içerik bakımından değişim gösterdi.

 

Bağımlılık tedavisi aşamaları

Birincil tedavi

Bağımlılık tedavisi genel olarak üç basamaktan oluşur. İlk defa bu tür bir problemle karşılaşanların anlayacağı şekilde bu aşamaları özetlemeye çalışacağım. Birincil tedavide (primary care) genel olarak bağımlının madde ile fiziksel bağının kesilmesi amaçlanır. İlk önce arındırma tedavisine başvurulur. Madde bıraktırıldığı için yoksunluktan dolayı çektiği sıkıntılar hafifletilmeye çalışılır. Ağrılarını dindirmek ve bağımlılık yapan maddenin beyin üzerindeki baskısını/etkisini ortadan kaldırmaya yönelik tıbbi ilaçlar verilir. Maddeden maddeye değişmekle birlikte bu süreç ortalama iki hafta sürer. Genellikle ülkemizde tedavinin bu aşaması standart olarak bütün servis sağlayıcılarda sunulmaktadır.

Bu aşamadan sonra tedaviden rehabilitasyon sürecine doğru geçiş başlar. Arındırma sonrasında kişilere psikolojik destek verilir. Her hastanenin/merkezin benimsediği rehabilitasyon yöntemi farklı olabilir. Bazı merkezler birebir görüşmelere, bazıları ise grup terapilerine öncelik vererek kişinin madde kullanmaması için ruhsal direnci güçlendirilir. Kişinin diğer ruhsal problemleri tespit edilmeye ve tedavi sonrasında diğer uzmanlardan destek almasını sağlanır. Öte yandan madde ve kullanımına yönelik tedbir alması için belirli davranış kalıplarını benimsemesi ve uygulayabilmesi hedeflenir. Gelişmiş ülkelerde 12 Basamak en çok benimsenen yöntemlerden biridir. Birincil tedavi aşaması sağlık merkezlerinin yapısına ve benimsediği yönteme göre 4-6 hafta arası sürmektedir. Bu tür merkezler, tedaviye başvuranların 24 saat yatılı olarak kaldığı ve giriş çıkışın kontrol altında tutulduğu yerlerdir.

İkincil tedavi

İkincil tedavi (secondary care) genellikle terapatik topluluklar (Therapeutic community) denen merkezlerde yürütülmektedir. Bu tür merkezler 10 hafta ile 3 ay arasında rehablitasyon ağırlıklı hizmet sunmaktadır. Bu aşamada bireysel ve grup terapilerine devam edilir ve bağımlıların merkezden çıktıktan sonra ruhsal ve sosyal olarak kendi ayakları üzerinde durması hedeflenir. Bağımlıların varsa diğer ruhsal sorunları çözülmeye çalışılır. Bu süreçte birçok merkez bağımlılara vitamin destekli ilaç takviyesi yapmakta ve kullandıkları maddenin vücuttan atılması ve maddeden kaynaklı tahribatın giderilmesi amaçlanmaktadır. Bu süreci hızlandırmak ve kişinin fiziksel direncini arttırmak maksadıyla sauna seanları düzenlenebilmekte veya düzenli spor yaptırılmaktadır. Bağımlıların doğru karar verme, stresle ve problemle baş etme, iletişim becerileri gibi yaşam becerileri güçlendirilerek tedavi sonrası psiko-sosyal yönden güçlü olmaları temel amaçtır. Madde kullanmadan hayattan zevk almasını sağlayacak hobiler edinmesi de programın bir bileşenidir. Bu süreçler uzman desteğiyle yürütülmektedir. Bu tür merkezler genellikle şehir dışında, tabiatla iç içe ve maddeye erişim konusunda güvenli yerlerdir. Bağımlıların merkezlerde kalma isteğini arttırmak için binicilik, dağ yürüyüşleri ve yoga gibi birçok popüler aktivite sunulabilmektedir. Bireylerin ekonomik durumuna göre tek başına, ailesiyle veya birden fazla bağımlıyla beraber kalmasına yönelik imkanlar sunulmaktadır.

Üçüncül tedavi

Üçüncül tedavi ise birebir uzman desteğine ihtiyaç duymadan yaşayabilen bağımlılar için tasarlanmıştır. Genellikle tedavinin ilk aşamalarını geçmiş ancak güvenilir bir ortamda hayatlarını sürdürmek isteyenler tercih etmektedir. Birbirlerini anlayabilen, zor anlarında birbirlerine destek olabilen ve zaman zaman grup terapileri alan bu tür kişiler hem uzun süre maddesiz yaşamı tecrübe ediyorlar hem de mesleki tecrübe kazanıyorlar. Bu tür merkezlerin sayısı çok az çünkü insanlar uzun süreli kalmak istemiyorlar. Birçok kişi bir an önce ya çalışma ya da eğitim hayatına geri dönmek istiyor. Üçüncül tedavi hizmeti sunan merkezlerin giderleri genellikle çok yüksek değil, konaklama odaklı bir hizmet sundukları için maliyetleri düşük. Firmalar yüksek kar imkanı sunmayan bu sektöre yatırım yapmaktan da kaçınıyorlar. Bu tür merkezlerin hizmet süreleri ise 1 ile 4 yıla kadar sürebilmektedir. Böyle bir hizmeti ancak San Patrignano gibi gönüllü kuruluşlar sunabiliyor. Kar odaklı çalışmayan bu merkezler bağımlıları hem tedavi ediyor, hem mesleki beceri kazandırıyor hem de dışarı çıktıklarında hayatlarını idame ettirecek birikim yapmalarını kolaylaştırıyor.

Bağımlılık tedavisinde süre

Bağımlılık tedavisi üzerine yapılan araştırmalar tedavi süresi ile başarı oranı arasında pozitif bir ilişki olduğunu söylüyor. Bir başka ifadeyle kişi ne kadar uzun süre tedavi merkezlerinde kalırsa başarı şansı o kadar yükseliyor. Bilim adamları ortalama iki yılın madde bağımlılığı tedavisi için gerekli olduğu kanaatindeler. Bu süreç eğer bir merkezde kalmak suretiyle tamamlanırsa başarı şansı daha yükselecektir. Ancak bağımlılar iki yıl bir merkezde kalmazsa kurtulamazlar demek de yanlış olur. Aileler ve tedavi görenler en az iki yıl boyunca çok dikkatli olmalılar; uzmanlardan ve(ya) destek gruplarından (Adsız Alkolikler -AA, Adsız Narkotikler -NA gibi) yardım almaya devam etmeliler.

Bağımlılık tedavisi kişiye özeldir

Bağımlılık tedavisinde kişinin psikolojik, biyolojik yapısı, yaşadığı sosyal ortam ve kullandığı madde çok önemlidir. Her bağımlıyı tedavi edecek standart tek bir program yoktur. Saydığımız göstergelere göre kişinin tahlili yapılır ve ihtiyaçlarına göre bir planlaya yapılır. İnsanların nasıl maddeye başlama ve kullanmaya devam etme nedenleri farklıysa, o nedenleri ortadan kaldıracak çözümler ve tedbirlerde farkıdır. Mesela eroin gibi bir maddeyi kullanan kişilerin 5 yıl içinde tekrar maddeye geri dönme ihtimali daha yüksektir. Bu nedenle kişilerin gözlem altında kalma süreleri de değişmektedir. San Patrignano gibi merkezlerin eroin bağımlılığını tedavi başarısı bu nedenle %75 gibi yüksek bir orandadır çünkü kişiler en az 4 yıl rehabilitasyon programında kalıyor ve kişi çıkmak istediğinde durumu uzmanlar tekrar değerlendiriyor. Kişi kendini hazır hissetmiyorsa bu süre 5-6 yıla kadar çıkabiliyor. Bu sürede kişi kendini tanımakta, sorunlarını çözmekte ve çıktığında karşılaşacağı zorluklara hazırlanmaktadır.

Fikir vermesi amacıyla aşağıda Avrupa’dan bazı tedavi merkezlerinin isimleri ve web sitelerini paylaştım. Yukarıda paylaştığım bilgilere paralel olarak her birinin sunduğu hizmetler değişmektedir. Tedavi ücretleri ilk başta sizlere yüksek gelebilir ancak tedavi edilmeyen bir bağımlının aileye ve devlete maliyeti zamanla daha yüksek olacağı unutulmamalıdır. Yurt dışındaki bu tür merkezlerden şimdilik sadece madde imkanları iyi olanlar faydalanabiliyor. Umarız ülkemizde de bu tür hizmetler bir an önce sunulur ve herkes istifade eder.

Tedavi Merkezleri (Alfabetik sıraya göre)

  1. Castle Craig: İngiltere merkezli 28 günlük tedavi hizmeti sunan bir merkezdir. http://www.castlecraig.co.uk
  2. Narconon: Amerika merkezli bir tedavi merkezidir ancak Avrupa’da (2014 itibariyle Türkiye’de de başladı) birçok tedavi merkezi bulunmaktadır. Mevcut tedavi yöntemlerine göre alternatif bir yaklaşım sunmaktadır. http://www.narconon.org
  3. Promis: İngiltere merkezli, bir yıla kadar her üç tedavi hizmetini de sunabilen bir merkezdir. http://promis.co.uk
  4. San Patrignano: İtalya merkezli, tedavinin bütün aşamalarını sağlayan, ücretsiz hizmet sunan bir merkezdir. http://www.sanpatrignano.org/en
  5. Serenity House: İspanya merkezlidir. 10-12 haftaya kadar birincil ve ikincil tedavi hizmetleri sunmaktadır. http://www.serenityhouse.co.uk
  6. The Sanctuary Byron Bay : Avusturya merkezli, lüks alt yapıya sahip, birincil ve ikincil tedavi hizmetleri sunmaktadır. https://www.sanctuarybb.com
En başa dön